اقدامات روسیه را می‌توان در راستای تضعیف وضعیت دلار آمریکا به عنوان یک ارز مهم در تبادلات اقتصادی جهان دانست، وضعیتی که تقریباً ۸۰ سال در بازارهای بین المللی و مبادلات جهانی حاکم بوده است. در صورتی که تمام شرایط امروزی تقابل به وجود آمده با آغاز جنگ اوکراین شدت گرفت، چین هم به عنوان متحد روسیه با بالا گرفتن تنش‌ها بر سر تایوان، برای مبارزه با نفوذ دلار در پرداخت‌های جهانی کنار مسکو قرار گرفته است. ایجاد جایگزینی برای سیستم پرداخت جهانی مبتنی بر دلار به مسکو و پکن اجازه می‌دهد تا تحریم‌های اقتصادی را بی‌اثر کنند.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا، «الکساندر پانکین» معاون وزیرخارجه روسیه اخیرا با اعلام اینکه بانک این کشور در حال ایجاد یک سازوکار جایگزین برای شبکه بین‌المللی بین‌بانکی سوئیفت (SWIFT) است، افزود: مسکو در روابط اقتصادی با شرکایش، علاوه بر سوئیفت، دلار و یورو را نیز کنار می‌گذارد زیرا این ارزها «سمی» هستند.
از دیگر برنامه‌های مسکو برای مقابله با نفوذ دلار در سطح مبادلات بین‌المللی می‌توان به سامانه SPFS روسی اشاره کرد که به گفته پانکین معاون وزیر خارجه روسیه به عنوان سامانه جایگزین سوئیفت به شکل گسترده عملیاتی می‌شود. چین در سال ۲۰۱۵ سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی یا CIPS را در راستای ارائه جایگزینی برای سوئیفت ایجاد کرد. تعداد بانک‌های شرکت‌کننده تا ژوئن امسال به یک‌هزار و ۳۴۱ مورد رسید که شامل بانک‌های برتر ژاپنی و همچنین دویچه بانک آلمان و بانک آمریکایی «جی‌پی مورگان چیس» می‌شود.
روسیه در حال حاضر در حال آماده شدن برای راه اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه دولتی است که بتواند دلار را دور بزند. نهادهای روسیه که پس از جنگ اوکراین هدف تحریم‌های غرب قرار گرفتند، می توانند مستقیما با هرکسی که مایل به پذیرش روبل دیجیتال است، بدون تبدیل آن به دلار معامله کنند و در نتیجه این سیستم مبتنی بر دلار را به طور کامل دور بزنند. اما از سوی دیگر بایدن با یک دستور اجرایی درباره نحوه تبادل ارز دیجیتال به دنبال مقابله با این ابتکار مسکو است.
پانکین همچنین ادامه داد: در برابر فشارهای فزاینده ناشی از سیاست های جغرافیایی غرب، پرهیز در استفاده از ارزهای سمی همچون دلار آمریکا و یورو، تنها راه برای تضمین تجارت پایدار میان مسکو و شرکای آن است. اینکه قراردادهایی با ارز قابل قبول، در درجه نخست پول‌های ملی، منعقد شوند، یک امر ضروری است.
اهمیت موضوع
سیاستگذاران روسیه دست کم یک دهه است که به دنبال راهکاری برای خارج کردن دلار از مبادلات تجاری خود هستند. در سال ۲۰۱۲، سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه نگرانی کشور را در مورد تسلط دلار در تجارت بین‌المللی ابراز کرد. پس از الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، دولت باراک اوباما رئیس‌جمهوری وقت آمریکا با هدف قرار دادن چندین بانک بزرگ روسیه و همچنین شرکت‌های انرژی، شرکت‌های دفاعی و حامیان ولادیمیر پوتین تحریم‌ها علیه مسکو را گسترش داد. دولت مسکو متعاقبا برای مقابله با تحریم‌ها و حفظ استقلال مالی خود در صورت قطع ارتباط با سامانه سوئیفت، دو بخش حیاتی زیرساخت مالی را راه‌اندازی کرد که به بانک‌ها اجازه می‌دهد به یکدیگر پیام ارسال کنند. یکی از آنها سیستم پرداخت ملی مستقل بود که به عنوان جایگزین برای پلتفرم های پرداخت مانند «ویزا کارت» و «مستر کارت» عمل می کرد. دیگری همان سامانه تبادل داده‌های مالی SPFS مورد اشاره پانکین است که نسخه روسی سوئیف به حساب می‌آمد.
پوتین از آغاز چهارمین دوره ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۸ (اردیبهشت ماه ۱۳۹۷) متعهد شد از حاکمیت اقتصادی روسیه در برابر تحریم‌های ایالات متحده دفاع کند و سیاست‌هایی را که اقتصاد این کشور را از دلار دور می‌کند، در اولویت قرار داد. وی از رهایی از زیر “بار” دلار در تجارت جهانی نفت و اقتصاد روسیه حمایت کرد زیرا به اعتقاد رییس جمهوری روسیه انحصار دلار آمریکا “غیرقابل اعتماد” و “خطرناک” بود. در اکتبر ۲۰۱۸ (مهر ماه ۱۳۹۷)، دولت پوتین از طرح استفاده از ارزهای جایگزین در معاملات بین‌المللی با هدف نجات روسیه از خطر احتمالی تحریم‌های واشنگتن حمایت کرد.
از آن زمان، شرکت های بزرگ انرژی روسیه استفاده از دلار آمریکا را متوقف کردند. شرکت گازپروم نفت سومین تولیدکننده بزرگ نفت روسیه، تمام صادرات خود را با استفاده از یوان به چین در سال ۲۰۱۵ انجام داد. روس‌نفت بزرگترین شرکت نفت و گاز روسیه، در سال ۲۰۱۹ تمام قراردادهای صادراتی خود را از دلار آمریکا به یورو تغییر داد.
درحال حاضر ابتکار استفاده از ارز ملی در مبادلات به یک امر فراگیر تبدیل شده و در بین کشورهایی که در حال حاضر این کار را انجام می‌دهند می‌توان به روسیه، چین، هند و ترکیه اشاره کرد. روسیه به عنوان کشوری که عزم تقابل با پول آمریکا را دارد، نه تنها دلار را در مبادلاتش با چین حذف کرده بلکه در مبادلات تجاری خود با ایران، ترکیه، اتحادیه اروپا و هند نیز از ارز ملی استفاده می کند.
